Me aktoren Yllka Mujo
Intervistoi: Irhan Jubica
Yllka Mujo, me nje pervoje skenike e kinematografike prej
rreth 75 rolesh, eshte lindur ne Tirane, me 15 tetor 1953.
Megjithese arsimin e mesem e kryen per kanto, ne Liceun
Artistik, studimet e larta i perfundon ne vitin 1975 per
dramaturgji ne Akademine e Arteve, pasi karriera e saj
aktoreske, kishte filluar me rolin e Almes ne "I teti ne
bronx".
Gjate viteve te angazhimit te saj ne teater e me pak ne film,
Yllka Mujo eshte nderuar me çmime te ndryshme nderkohe, qe
vleresimi me i fundmit ka qene Çmimi Aktorja me e Mire e
Festivalit Kombetar te Teatrove, (Vlore, 1995), per
interpretimin e saj ne dramen "Fernando Krafti me ka shkruar
kete leter".
Publiku kryeqytetas e ka ende te fresket shkelqimin e Yllka
Mujos ne premieren e "Zonjushes Zhuli", te dhene para pak
ditesh ne sallen e Teatrit Kombetar.
Megjithese nje aktore shume e suksesshme, per Yllka Mujon ende
nuk po kujtohen per ta vleresuar ashtu si duhet. Dhe ketu nuk
eshte fjala, thjesht per nje "Artiste e Meritur" apo "Artiste
e Popullit".
I.Jubica
Interpretime
ne drama:
Luiza Miler
Nata e dymbedhjete
Nje jete
Vizita e inspektorit
Prometeu
Shtepia e Bernarda Albes
Permbytja e madhe
Fernando Kraf me ka shkruar kete leter
Nate me hene
Sherbetoret
Zonjusha Zhuli
Muzeu
Kopeshti me dallendyshe
Kujdes, kafshon
etj.
ne filma:
I teti ne bronx
Malet me blerim mbuluar
Taulanti kerkon nje moter
Rrugicat qe kerkonin diell
Zonja nga qyteti
etj.
55: Sa zgjat nje rol?
Yllka Mujo: Mendoj se kjo varet nga individualiteti i aktorit.
Per mua, roli fillon kur marr tekstin dhe ai rol nuk merr fund
kurre. Dua te them, se edhe pas shfaqjes, une vazhdoj ta
perjetoj personazhin.
55: Ndikon ne rolin pasardhes ky perjetim kaq i gjate?
- Kohet e fundit nuk me ka ndodhur qe t'i marr rolet njeri pas
tjetrit. Vazhdimisht kam pasur nje periudhe qetesie nga roli
ne rol dhe e kam lene rolin deri ne fund te penetroje ne
damaret e mij. Keshtu, e kam pasur ate fat, qe roli pasardhes
te futet plotesisht ne shtratin e vet. Roli paraardhes ka lene
gjurme aq sa duhet te lere. Ka lene molekulat e domosdoshme
per mua dhe per te.
55: A ndikon personazhi ne formimin e personalitetit te
aktorit? Konkretisht, ju, kujt personazh ia dedikoni
personalitetin tuaj?
- Kjo eshte nje pyetje jashtezakonisht interesante, qe s'ma ka
bere asnje gazetar. Per mua, teatri eshte nje humnere ne te
cilen une zhytem per t'u gremisur e per t'u ringritur. Eshte
nje bote me vete, e shkeputur edhe ne konceptin fizik nga jeta
e perditshme. Pavaresisht se ai hyn brenda meje dhe une zhytem
ne te, ne kohen qe kjo e fundit ndodh, une harroj gjithe çka
ndodh rreth e qark. Personazhet, ne teresi, ndikojne ne
formimin e personalitetit te aktorit njeri. Pa dyshim.
Vazhdimisht kam punuar me role relativisht te veshtire, aty
ku, jo drama eshte e madhe, por ku psiqika eshte shume e
renduar dhe ku, dashje pa dashje, kur roli eshte psiqikisht i
renduar, flitet per nje personalitet, sepse kjo eshte prova me
e madhe e njeriut: deri ku shkon personaliteti i tij,
fillimisht ne raport me veten, pastaj dhe me te tjeret. Ne
kete kuader mendoj, se roli i pare ne drejtim te ketij
personaliteti te fuqishem, ka qene Luiza ne dramen e Shiler -
it, "Luiza Miler". Sepse ai ishte rol i plote, teper dramatik,
qe ne fund te fundit flet per pastertine e nje shpirti, i cili
nuk pranon te perdhoset, nuk pranon te nxihet. Pa dashje,
aktori, konkretisht une, gjej te vertetat e mia, duke
perplasur veten me kete rol. Ekziston nje veti e magjishme e
rolit. roli eshte magjik. Nese une kam disa te verteta te
perbashketa me rolin, atehere ai rol fillon e me thith aq
shume, saqe mua me ben teresisht te vertete te vlerat e veta.
Dhe kur punoj, kur shkoj rruges, kur takoj njerez, kur bej
pune shtepie, jam e tera e pushtuar nga kjo figure, - e cila
ka hyre tashme tek une, ose une kam hyre tek ajo, sepse kjo
marredhenie eshte gjithmone e ndersjellte - e ndiej veten
plotesisht nen ndikimin tim ndaj rolit, ose te rolit ndaj
meje. Ndiej se kam vetite qe ka ky personazh. Fillimisht, kete
e kam ndjere shume fuqishem te Luiza Miler. Kur ecja rruges
pas provave, ndieja qe ecja krejt ndryshe, qe mendoja krejt
ndryshe, shume here me teper se zakonisht, ngreja syte nga
qielli, shume here me teper se zakonisht flisja me yjet, ...
55: Sepse keshtu bente Luiza Miler...
- ... sepse keshtu bente ajo, por nderkohe keshtu beja une.
Perfundimisht, per mendimin tim, roli ka te beje shume ne
formimin e personalitetit njeri aktor ose aktor njeri.
55: Pas Luiza Miler -it, ç'role tjera kane pasur kete ndikim?
- Sidomos tre rolet e fundit qe kam interpretuar. Do
inkuadroja ketu edhe "Nate me hene", ku kam luajtur nje rol qe
nuk ka qene absolutisht per karakterin tim te brendshem, por
ka qene per fuqine time aktoreske. Ne ate rol, une kam
pershfaqur ate çfare njeriu nuk duhet te jete. Edhe nese
brenda meje ka ekzistuar ndonje pike e vogel e ketij
monstruoziteti, - qe nuk ka gjasa ta kem ne qenien time, por
them, se edhe sikur ne subkoshiencen time te kete ekzistuar
nje gje e tille - gjithmone kam pasur idene ta zmadhoj sa me
teper ate qe eshte bere kundrejt meje. Sepse edhe une kam
patur sulmet e mia ne jete. Jeta asnjehere nuk mund te shkoje
vaj. Nese dje ankohesha per kete gje, sot jam e lumtur qe ka
ndodhur keshtu. Ndryshe s'do kishte kuptim, qe ne nje rruge te
veshtire te ecej pa veshtiresi.
55: Me shume u keni marre personazheve, apo u keni dhene
atyre?
- Kjo varet nga periudha te caktuara. Normalisht i bie te
marresh e te japesh me personazhet, por fazat ndryshojne. Nese
ne fillim merr nga personazhi, duke u perpjekur ta vjelesh
ate, vjen nje moment qe kjo gje bie ne gjendje te barabarte.
Pastaj vjen momenti qe i jep personazhit. Dhe i jep kaq shume
nga vetja jote, fillon ta pasurosh e ta pasurosh, derisa ai
behet brenda teje dhe unifikohet me ty.
55: Kujt i firgohet nje aktore?
- Nese do da nis pergjigjen ne aspektin praktik te çeshtjes e
te flas per kete periudhe qe po perjetojme e qe po vazhdon
prej disa vitesh, te kuptohemi, pa dashur te fyej askend, dua
te them, se çdo spektakel duhet te kete spektatorin e vet. E
sidomos teatri duhet te kete publikun e vet. Jo çdokush mund
te vije te shohe teater, sepse jo çdokush e kupton teatrin dhe
aq me teper, nje drame te percaktuar me dimensione shume te
medha psiqike, me mesazhe shume te medha mendimi. Me duket se
niveli i publikut tone, - kam 23 vjet ne teater dhe e pranoj
se publiku ka pasur tjera probleme e mangesi, njerezit nuk
kane qene kaq te çliruar sa jane tashi, nuk kane qene kaq pa
komplekse sa jane tashi, - e bashke me te edhe shija e ketij
publiku, ka rene. Ketu, faji i bie pak edhe skenes. Skena nuk
ka ditur ndoshta, ose nuk ka mundur, nuk ka patur shanset per
te paraqitur drama dhe komedi teper serioze. Nderkohe, qe kjo
krize e pergjithshme, - s'dua te politizoj absolutisht asgje,
sepse jam fare larg ne koncept me keto gjera - ka bere qe te
shfaqet nje spektakel pak i rendomte, duke ftuar nje publik
pak te rendomte. Mendoj, se edhe ai publik i mirefillte i
teatrit, eshte larguar. Keshtu, e vetmja frike qe une kam
eshte pikerisht kjo: si do te perballohen pjeset e veshtira e
te rendesishme me nje publik te tille. Nuk kam frike per vete
as per koleget e mij. Nuk kam frike as per teatrin ne
pergjithesi, sepse teatri duhet te beje gjithçka, por
gjithmone eshte rreziku i publikut, çfare vjen te marre. Dhe
me duket se publiku, me teper hedh vulgaritet, se sa merr
kulture.
55: Mos ka ardhur koha te praktikohet teatri i mbyllur, i
kufizuar edhe ne numer vendesh, per nje shtrese te caktuar?
- Ne as per kete nuk i kemi ende kushtet. Ende nuk jemi ne
gjendje te mbajme nje Teater Kombetar, e jo me te bejme fjale
per teatro tjere te permasave me te vogla. Sepse normalisht,
shteti ka veshtiresi per te subvencionuar kete, ekzistuesin.
Ai qe eshte artist, e ka te pamundur te fitoje per t'u bere i
pasur me ane te teatrit. Ndersa ai qe ka para, nuk i investon
per kulturen e mirefillte, investon gjithmone per ca anekse te
kultures, te cilat kenaqin nje publik te rendomte.
55: Festivali i fundit Kombetar i Teatrove u kritikua mjaft
per nivelin diletant, qe vete ishte nje pasoje e direktivave,
e qe solli pasojen tjeter: deshtimin e direktives
dramaturgjike. Opinioni juaj eshte i njejte me kete?
- Une e kam thene opinionin tim me ze te larte ne radio,
pikerisht naten e fundit te festivalit. Per mua ky festival
ishte jashtezakonisht i dobet. Kam kerkuar te gjej vlera dhe
nuk i kam gjetur, me ndonje perjashtim, kuptohet. Nuk mund te
them dot, p.sh., se Serafin Fanku nuk eshte prezantuar si nje
regjisor , me te vertete i mirefillte, me ate venie ne skene,
teper interesante. Ai, si regjisor, krijon nje imazh artistik
skenik. Kjo eshte vlera e vetme per mua ne kete festival.
Ndersa aspektet tjera te ketij festivali, kane qwne shume te
dobeta, jashtezakonisht te dobeta. Ketu te ne ka paradokse te
çuditshme. Nderkohe, qe kemi qene tmerresisht te mbyllur,
sepse ashtu ishte periudha e kaluar, shkruheshin drama. Tani,
mbasi kaloi kjo periudhe kaq e rende, me sa duket, terrori
vazhdon ende te ekzistoje ne kokat e njerezve. Te atyre qe
duhet te shkruajne. Ato jane akoma nen trysnine e nje
demagogjie te llahtarshme. Sepse eshte e pamundur te
konceptohet, qe ne nje kohe lirie absolute, ti te mos kesh
mundesi te japesh. Kjo kohe duhej te ishte mbushur me drama te
jashtezakonshme, shume te fuqishme. Nese keto drama jane te
pamundura te krijohen, atehere, le te mos behet festival. Nuk
ke pse ia mbush mendjen vetes, se do besh nje festival me nje
nenvlere. Sepse festivali ishte nenvlere, normalisht. Cilesia
intelektuale doli e zhgenjyer nga ky festival.
Festivali i Teatrit, gjithmone eshte bere nje here ne dy vjet,
me drama te huaja, bashkekohore, klasike, edhe me drama
shqiptare, kur ka drame shqiptare qe ia vlen te futet ne
festival. Mendoj, se do te ishte shume mire sikur te
ekzistonte nje festival i teatrit shqiptar, por ky festival
nuk mund te behet pa patur materialin dramatik. Ndryshe, eshte
e kote te investosh per kete gje.
55: Po per teatrin shqiptar, ne pergjithesi, cili eshte
vleresimi juaj?
- Teatri shqiptar ka talente. Por ne jemi mesuar, qe vleren
tone, gjithmone ta mohojme. Sinqerisht, qe eshte keshtu, sepse
sa here jemi perballur me boten, ne kemi qene me te vertete ne
majat. Na kane quajtur brilante. Me dramen "Sherbetoret" dhame
tre shfaqje ne Ondenburg te Gjermanise, ne nje salle fare te
vogel, rreth 100 vende. Nese naten e pare, salla nuk u mbush
plot, naten e dyte ajo u mbush dhe naten e trete nuk kishe ku
te hidhje nje kokerr miser, - nuk po them nje kokerr molle -
duartrokitjet, jo vetem mua, por dhe kolegeve te mi, na jane
dukur me te gjata se shfaqja. Dhe gazeta e se nesermes, ka
bere nje prezantim te jashtezakonshem, gjithe superlativa, per
shfaqjen tone. E pra, ky artikull ishte shkruar nga nje
kritike teatri, qe atje njihej, si kritikja me e rrezikshme,
jo se ishte nihiliste, por se vertet kuptonte nga te gjithe
aksesoret e teatrit. Drejtori i Teatrit te Ondenburgut, kur
lexoi artikullin, tha: "Ju paskeni kapur tavanin e vleresimeve
te kesaj kritikeje, sepse ajo eshte jashtezakonisht e serte
dhe asnjehere nuk flet me kete gjuhe, siç ka folur per ju".
Shfaqjen e "Fernando Kraf me ka shkruar kete leter" e pa
vete autori, i cili u emocionua jashtezakonisht dhe mbasi
mbaroi shfaqja, ngase ishte i ngazellyer, e tha ketu, por dhe
ne Bon, - kur na ftoi dy aktoret, se bashku me regjisorin, ne
nje konference shtypi, ku ne interpretuam edhe disa vargje te
poeteve tane, - se "me kete regjisor dhe me keto dy aktore te
medhenj, nder 20 spektaklet e vena ne skena te ndryshme, une
kam pare spektaklin me te arritur. Kam pare spektaklin te
realizuar, ashtu siç e kam enderruar kur shkruaja pjesen". Dhe
kete vleresim e ben presidenti i bienales se Bonit, qe eshte
nje kapacitet artistik dhe dramaturgjik.
Kurse ketu tek ne, natyrisht qe i behet jehone, por talentet
asnjehere nuk kane marre vleren e tyre te vertete. Inva Mula
vleren e vertete e mori kur kaperceu kufijte.
Ne jemi komb i vogel dhe kemi talente shume, por une pyes, sa
investojme per t'i ruajtur, per t'i mbajtur dhe per t'i patur
keto talente gjithmone te fresketa dhe ne efiçence. Nuk
investohet shume per kete.
55: Sa eshte prezent te nje aktor, rreziku i tjetersimit te
shpirtit?
- Per mendimin tim, ky lloj rreziku nuk ekziston. Sepse ai
njeri, qe nuk e ka shume te ngjizur shpirtin e vet, per te
arritur nje lloj persosmerie, - kuptohet, engjejt jane vetem
ne qiell, nuk behet fjale per persosmeri ketu ne toke - ai
njeri qe eshte i kultivuar nga vete Zoti, nuk mund te prishet.
Ne u ndreqte, do ndreqet nga vetvetja, kryesisht dhe ajo do ta
ndihmoje, per te bindur veten, se eshte ne rrugen e duhur.
Ndersa po te flasim per nje njeri, qe nuk ka perberje shume te
mire, po t'i jepet nje rol i mire, ky rol do ta ndreqe
perkohesisht, jo pergjithmone.
Intervistoi: Irhan Jubica
Yllka Mujo, me nje pervoje skenike e kinematografike prej
rreth 75 rolesh, eshte lindur ne Tirane, me 15 tetor 1953.
Megjithese arsimin e mesem e kryen per kanto, ne Liceun
Artistik, studimet e larta i perfundon ne vitin 1975 per
dramaturgji ne Akademine e Arteve, pasi karriera e saj
aktoreske, kishte filluar me rolin e Almes ne "I teti ne
bronx".
Gjate viteve te angazhimit te saj ne teater e me pak ne film,
Yllka Mujo eshte nderuar me çmime te ndryshme nderkohe, qe
vleresimi me i fundmit ka qene Çmimi Aktorja me e Mire e
Festivalit Kombetar te Teatrove, (Vlore, 1995), per
interpretimin e saj ne dramen "Fernando Krafti me ka shkruar
kete leter".
Publiku kryeqytetas e ka ende te fresket shkelqimin e Yllka
Mujos ne premieren e "Zonjushes Zhuli", te dhene para pak
ditesh ne sallen e Teatrit Kombetar.
Megjithese nje aktore shume e suksesshme, per Yllka Mujon ende
nuk po kujtohen per ta vleresuar ashtu si duhet. Dhe ketu nuk
eshte fjala, thjesht per nje "Artiste e Meritur" apo "Artiste
e Popullit".
I.Jubica
Interpretime
ne drama:
Luiza Miler
Nata e dymbedhjete
Nje jete
Vizita e inspektorit
Prometeu
Shtepia e Bernarda Albes
Permbytja e madhe
Fernando Kraf me ka shkruar kete leter
Nate me hene
Sherbetoret
Zonjusha Zhuli
Muzeu
Kopeshti me dallendyshe
Kujdes, kafshon
etj.
ne filma:
I teti ne bronx
Malet me blerim mbuluar
Taulanti kerkon nje moter
Rrugicat qe kerkonin diell
Zonja nga qyteti
etj.
55: Sa zgjat nje rol?
Yllka Mujo: Mendoj se kjo varet nga individualiteti i aktorit.
Per mua, roli fillon kur marr tekstin dhe ai rol nuk merr fund
kurre. Dua te them, se edhe pas shfaqjes, une vazhdoj ta
perjetoj personazhin.
55: Ndikon ne rolin pasardhes ky perjetim kaq i gjate?
- Kohet e fundit nuk me ka ndodhur qe t'i marr rolet njeri pas
tjetrit. Vazhdimisht kam pasur nje periudhe qetesie nga roli
ne rol dhe e kam lene rolin deri ne fund te penetroje ne
damaret e mij. Keshtu, e kam pasur ate fat, qe roli pasardhes
te futet plotesisht ne shtratin e vet. Roli paraardhes ka lene
gjurme aq sa duhet te lere. Ka lene molekulat e domosdoshme
per mua dhe per te.
55: A ndikon personazhi ne formimin e personalitetit te
aktorit? Konkretisht, ju, kujt personazh ia dedikoni
personalitetin tuaj?
- Kjo eshte nje pyetje jashtezakonisht interesante, qe s'ma ka
bere asnje gazetar. Per mua, teatri eshte nje humnere ne te
cilen une zhytem per t'u gremisur e per t'u ringritur. Eshte
nje bote me vete, e shkeputur edhe ne konceptin fizik nga jeta
e perditshme. Pavaresisht se ai hyn brenda meje dhe une zhytem
ne te, ne kohen qe kjo e fundit ndodh, une harroj gjithe çka
ndodh rreth e qark. Personazhet, ne teresi, ndikojne ne
formimin e personalitetit te aktorit njeri. Pa dyshim.
Vazhdimisht kam punuar me role relativisht te veshtire, aty
ku, jo drama eshte e madhe, por ku psiqika eshte shume e
renduar dhe ku, dashje pa dashje, kur roli eshte psiqikisht i
renduar, flitet per nje personalitet, sepse kjo eshte prova me
e madhe e njeriut: deri ku shkon personaliteti i tij,
fillimisht ne raport me veten, pastaj dhe me te tjeret. Ne
kete kuader mendoj, se roli i pare ne drejtim te ketij
personaliteti te fuqishem, ka qene Luiza ne dramen e Shiler -
it, "Luiza Miler". Sepse ai ishte rol i plote, teper dramatik,
qe ne fund te fundit flet per pastertine e nje shpirti, i cili
nuk pranon te perdhoset, nuk pranon te nxihet. Pa dashje,
aktori, konkretisht une, gjej te vertetat e mia, duke
perplasur veten me kete rol. Ekziston nje veti e magjishme e
rolit. roli eshte magjik. Nese une kam disa te verteta te
perbashketa me rolin, atehere ai rol fillon e me thith aq
shume, saqe mua me ben teresisht te vertete te vlerat e veta.
Dhe kur punoj, kur shkoj rruges, kur takoj njerez, kur bej
pune shtepie, jam e tera e pushtuar nga kjo figure, - e cila
ka hyre tashme tek une, ose une kam hyre tek ajo, sepse kjo
marredhenie eshte gjithmone e ndersjellte - e ndiej veten
plotesisht nen ndikimin tim ndaj rolit, ose te rolit ndaj
meje. Ndiej se kam vetite qe ka ky personazh. Fillimisht, kete
e kam ndjere shume fuqishem te Luiza Miler. Kur ecja rruges
pas provave, ndieja qe ecja krejt ndryshe, qe mendoja krejt
ndryshe, shume here me teper se zakonisht, ngreja syte nga
qielli, shume here me teper se zakonisht flisja me yjet, ...
55: Sepse keshtu bente Luiza Miler...
- ... sepse keshtu bente ajo, por nderkohe keshtu beja une.
Perfundimisht, per mendimin tim, roli ka te beje shume ne
formimin e personalitetit njeri aktor ose aktor njeri.
55: Pas Luiza Miler -it, ç'role tjera kane pasur kete ndikim?
- Sidomos tre rolet e fundit qe kam interpretuar. Do
inkuadroja ketu edhe "Nate me hene", ku kam luajtur nje rol qe
nuk ka qene absolutisht per karakterin tim te brendshem, por
ka qene per fuqine time aktoreske. Ne ate rol, une kam
pershfaqur ate çfare njeriu nuk duhet te jete. Edhe nese
brenda meje ka ekzistuar ndonje pike e vogel e ketij
monstruoziteti, - qe nuk ka gjasa ta kem ne qenien time, por
them, se edhe sikur ne subkoshiencen time te kete ekzistuar
nje gje e tille - gjithmone kam pasur idene ta zmadhoj sa me
teper ate qe eshte bere kundrejt meje. Sepse edhe une kam
patur sulmet e mia ne jete. Jeta asnjehere nuk mund te shkoje
vaj. Nese dje ankohesha per kete gje, sot jam e lumtur qe ka
ndodhur keshtu. Ndryshe s'do kishte kuptim, qe ne nje rruge te
veshtire te ecej pa veshtiresi.
55: Me shume u keni marre personazheve, apo u keni dhene
atyre?
- Kjo varet nga periudha te caktuara. Normalisht i bie te
marresh e te japesh me personazhet, por fazat ndryshojne. Nese
ne fillim merr nga personazhi, duke u perpjekur ta vjelesh
ate, vjen nje moment qe kjo gje bie ne gjendje te barabarte.
Pastaj vjen momenti qe i jep personazhit. Dhe i jep kaq shume
nga vetja jote, fillon ta pasurosh e ta pasurosh, derisa ai
behet brenda teje dhe unifikohet me ty.
55: Kujt i firgohet nje aktore?
- Nese do da nis pergjigjen ne aspektin praktik te çeshtjes e
te flas per kete periudhe qe po perjetojme e qe po vazhdon
prej disa vitesh, te kuptohemi, pa dashur te fyej askend, dua
te them, se çdo spektakel duhet te kete spektatorin e vet. E
sidomos teatri duhet te kete publikun e vet. Jo çdokush mund
te vije te shohe teater, sepse jo çdokush e kupton teatrin dhe
aq me teper, nje drame te percaktuar me dimensione shume te
medha psiqike, me mesazhe shume te medha mendimi. Me duket se
niveli i publikut tone, - kam 23 vjet ne teater dhe e pranoj
se publiku ka pasur tjera probleme e mangesi, njerezit nuk
kane qene kaq te çliruar sa jane tashi, nuk kane qene kaq pa
komplekse sa jane tashi, - e bashke me te edhe shija e ketij
publiku, ka rene. Ketu, faji i bie pak edhe skenes. Skena nuk
ka ditur ndoshta, ose nuk ka mundur, nuk ka patur shanset per
te paraqitur drama dhe komedi teper serioze. Nderkohe, qe kjo
krize e pergjithshme, - s'dua te politizoj absolutisht asgje,
sepse jam fare larg ne koncept me keto gjera - ka bere qe te
shfaqet nje spektakel pak i rendomte, duke ftuar nje publik
pak te rendomte. Mendoj, se edhe ai publik i mirefillte i
teatrit, eshte larguar. Keshtu, e vetmja frike qe une kam
eshte pikerisht kjo: si do te perballohen pjeset e veshtira e
te rendesishme me nje publik te tille. Nuk kam frike per vete
as per koleget e mij. Nuk kam frike as per teatrin ne
pergjithesi, sepse teatri duhet te beje gjithçka, por
gjithmone eshte rreziku i publikut, çfare vjen te marre. Dhe
me duket se publiku, me teper hedh vulgaritet, se sa merr
kulture.
55: Mos ka ardhur koha te praktikohet teatri i mbyllur, i
kufizuar edhe ne numer vendesh, per nje shtrese te caktuar?
- Ne as per kete nuk i kemi ende kushtet. Ende nuk jemi ne
gjendje te mbajme nje Teater Kombetar, e jo me te bejme fjale
per teatro tjere te permasave me te vogla. Sepse normalisht,
shteti ka veshtiresi per te subvencionuar kete, ekzistuesin.
Ai qe eshte artist, e ka te pamundur te fitoje per t'u bere i
pasur me ane te teatrit. Ndersa ai qe ka para, nuk i investon
per kulturen e mirefillte, investon gjithmone per ca anekse te
kultures, te cilat kenaqin nje publik te rendomte.
55: Festivali i fundit Kombetar i Teatrove u kritikua mjaft
per nivelin diletant, qe vete ishte nje pasoje e direktivave,
e qe solli pasojen tjeter: deshtimin e direktives
dramaturgjike. Opinioni juaj eshte i njejte me kete?
- Une e kam thene opinionin tim me ze te larte ne radio,
pikerisht naten e fundit te festivalit. Per mua ky festival
ishte jashtezakonisht i dobet. Kam kerkuar te gjej vlera dhe
nuk i kam gjetur, me ndonje perjashtim, kuptohet. Nuk mund te
them dot, p.sh., se Serafin Fanku nuk eshte prezantuar si nje
regjisor , me te vertete i mirefillte, me ate venie ne skene,
teper interesante. Ai, si regjisor, krijon nje imazh artistik
skenik. Kjo eshte vlera e vetme per mua ne kete festival.
Ndersa aspektet tjera te ketij festivali, kane qwne shume te
dobeta, jashtezakonisht te dobeta. Ketu te ne ka paradokse te
çuditshme. Nderkohe, qe kemi qene tmerresisht te mbyllur,
sepse ashtu ishte periudha e kaluar, shkruheshin drama. Tani,
mbasi kaloi kjo periudhe kaq e rende, me sa duket, terrori
vazhdon ende te ekzistoje ne kokat e njerezve. Te atyre qe
duhet te shkruajne. Ato jane akoma nen trysnine e nje
demagogjie te llahtarshme. Sepse eshte e pamundur te
konceptohet, qe ne nje kohe lirie absolute, ti te mos kesh
mundesi te japesh. Kjo kohe duhej te ishte mbushur me drama te
jashtezakonshme, shume te fuqishme. Nese keto drama jane te
pamundura te krijohen, atehere, le te mos behet festival. Nuk
ke pse ia mbush mendjen vetes, se do besh nje festival me nje
nenvlere. Sepse festivali ishte nenvlere, normalisht. Cilesia
intelektuale doli e zhgenjyer nga ky festival.
Festivali i Teatrit, gjithmone eshte bere nje here ne dy vjet,
me drama te huaja, bashkekohore, klasike, edhe me drama
shqiptare, kur ka drame shqiptare qe ia vlen te futet ne
festival. Mendoj, se do te ishte shume mire sikur te
ekzistonte nje festival i teatrit shqiptar, por ky festival
nuk mund te behet pa patur materialin dramatik. Ndryshe, eshte
e kote te investosh per kete gje.
55: Po per teatrin shqiptar, ne pergjithesi, cili eshte
vleresimi juaj?
- Teatri shqiptar ka talente. Por ne jemi mesuar, qe vleren
tone, gjithmone ta mohojme. Sinqerisht, qe eshte keshtu, sepse
sa here jemi perballur me boten, ne kemi qene me te vertete ne
majat. Na kane quajtur brilante. Me dramen "Sherbetoret" dhame
tre shfaqje ne Ondenburg te Gjermanise, ne nje salle fare te
vogel, rreth 100 vende. Nese naten e pare, salla nuk u mbush
plot, naten e dyte ajo u mbush dhe naten e trete nuk kishe ku
te hidhje nje kokerr miser, - nuk po them nje kokerr molle -
duartrokitjet, jo vetem mua, por dhe kolegeve te mi, na jane
dukur me te gjata se shfaqja. Dhe gazeta e se nesermes, ka
bere nje prezantim te jashtezakonshem, gjithe superlativa, per
shfaqjen tone. E pra, ky artikull ishte shkruar nga nje
kritike teatri, qe atje njihej, si kritikja me e rrezikshme,
jo se ishte nihiliste, por se vertet kuptonte nga te gjithe
aksesoret e teatrit. Drejtori i Teatrit te Ondenburgut, kur
lexoi artikullin, tha: "Ju paskeni kapur tavanin e vleresimeve
te kesaj kritikeje, sepse ajo eshte jashtezakonisht e serte
dhe asnjehere nuk flet me kete gjuhe, siç ka folur per ju".
Shfaqjen e "Fernando Kraf me ka shkruar kete leter" e pa
vete autori, i cili u emocionua jashtezakonisht dhe mbasi
mbaroi shfaqja, ngase ishte i ngazellyer, e tha ketu, por dhe
ne Bon, - kur na ftoi dy aktoret, se bashku me regjisorin, ne
nje konference shtypi, ku ne interpretuam edhe disa vargje te
poeteve tane, - se "me kete regjisor dhe me keto dy aktore te
medhenj, nder 20 spektaklet e vena ne skena te ndryshme, une
kam pare spektaklin me te arritur. Kam pare spektaklin te
realizuar, ashtu siç e kam enderruar kur shkruaja pjesen". Dhe
kete vleresim e ben presidenti i bienales se Bonit, qe eshte
nje kapacitet artistik dhe dramaturgjik.
Kurse ketu tek ne, natyrisht qe i behet jehone, por talentet
asnjehere nuk kane marre vleren e tyre te vertete. Inva Mula
vleren e vertete e mori kur kaperceu kufijte.
Ne jemi komb i vogel dhe kemi talente shume, por une pyes, sa
investojme per t'i ruajtur, per t'i mbajtur dhe per t'i patur
keto talente gjithmone te fresketa dhe ne efiçence. Nuk
investohet shume per kete.
55: Sa eshte prezent te nje aktor, rreziku i tjetersimit te
shpirtit?
- Per mendimin tim, ky lloj rreziku nuk ekziston. Sepse ai
njeri, qe nuk e ka shume te ngjizur shpirtin e vet, per te
arritur nje lloj persosmerie, - kuptohet, engjejt jane vetem
ne qiell, nuk behet fjale per persosmeri ketu ne toke - ai
njeri qe eshte i kultivuar nga vete Zoti, nuk mund te prishet.
Ne u ndreqte, do ndreqet nga vetvetja, kryesisht dhe ajo do ta
ndihmoje, per te bindur veten, se eshte ne rrugen e duhur.
Ndersa po te flasim per nje njeri, qe nuk ka perberje shume te
mire, po t'i jepet nje rol i mire, ky rol do ta ndreqe
perkohesisht, jo pergjithmone.
Commenti